पाेखरा। कलेजोको कोषहरूमा अत्यधिक बोसो जम्मा हुँदा फ्याटी लिभर हुन्छ । कलेजोमा थोरै मात्रामा बोसो हुन्छ, तर यदि यो बोसो कलेजोको कुल तौलको दस प्रतिशतभन्दा बढी भयो भने, यसलाई फ्याटी लिभर मानिन्छ र यसले गम्भीर शारीरिक समस्या निम्त्याउन सक्छ ।

फ्याटी लिभरले सधैं हानी गर्दैन, तर केही अवस्थामा यो अतिरिक्त बोसोले कलेजोमा सूजन निम्त्याउन सक्छ । यो अवस्थालाई स्टेटोहेपाटाइटिस भनिन्छ, जसले वास्तवमा कलेजोलाई क्षति पुर्‍याउँछ । कहिलेकाहीँ यो सूजन धेरै रक्सी पिउँदा हुन्छ । यसलाई अल्कोहोलिक स्टेटोहेपाटाइटिस भनिन्छ । तर यदि अल्कोहल कारण होइन भने, यसलाई गैर-अल्कोहोलिक स्टेटोहेपाटाइटिस भनिन्छ ।

कलेजोमा सूजन लामो समयसम्म रहँदा, यो कडा र दाग हुन्छ । यो गम्भीर अवस्थालाई सिरोसिस भनिन्छ, जसको कारण कलेजोले काम गर्न बन्द गर्न सक्छ ।

ग्रेड १ अर्थात् हल्का फ्याटी लिभर

यसमा, कलेजोको लगभग ३३ प्रतिशत कोषहरूमा बोसो जम्मा हुन्छ । सामान्यतया, यसको कुनै लक्षण हुँदैन । जीवनशैली परिवर्तन, व्यायाम र उचित खानपान बानीले यसलाई निको पार्न सकिन्छ । यो फ्याटी लिभरको प्रारम्भिक र हल्का चरण हो ।

ग्रेड २ अर्थात् मध्यम फ्याटी लिभर

यसमा, कलेजोको लगभग ३४ देखि ६६ प्रतिशत कोषमा बोसो जम्मा हुन्छ । थकान, पेटमा भारीपन वा हल्का दुखाइ यसको लक्षण हुन सक्छ । यदि जीवनशैलीमा परिवर्तन गरिएन भने, यो अवस्था गम्भीर कलेजो रोगमा परिणत हुन सक्छ ।

ग्रेड ३ अर्थात् गम्भीर फ्याटी लिभर

यो फ्याटी लिभरको सबैभन्दा उन्नत र गम्भीर चरण हो । यसमा, कलेजोको ६६ प्रतिशतभन्दा बढी कोषमा बोसो जम्मा हुन्छ । यस अवस्थामा, सूजन (स्टीटोहेपाटाइटिस), घाउ वा दाग (फाइब्रोसिस) र सिरोसिस जस्ता जटिल लक्षण देख्न सकिन्छ ।

स्वास्थ्य विज्ञहरू लगभग ३५ प्रतिशत मानिसमा फ्याटी लिभर हुने र यी मध्ये २५ प्रतिशत मानिस यो बढ्ने जोखिममा रहेको बताउछन् ।  कलेजोको कोषमा बोसोको सामान्य स्तर सिरोसिसमा पुग्न लामो समय, अर्थात् पाँचदेखि १० वर्ष लाग्न सक्छ ।

लिभर सिरोसिसको खतरालाई सिग्नेटिभ फाइब्रोसिस भनिन्छ । यसलाई फाइब्रोस्क्यानद्वारा पहिचान गरिन्छ । यसलाई इलास्टोग्राफीद्वारा पनि पहिचान गरिन्छ । यदि कलेजोमा बढी कठोरता छ भने, औषधिद्वारा उपचार गर्नुपर्छ । जीवनशैली र व्यायाममा सुधार गरेर यसलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास पनि गरिन्छ ।

औषधि बाहेक, मोटोपना, मधुमेह र कोलेस्ट्रोल नियन्त्रण गरेर फ्याटी लिभर रोग नियन्त्रण गर्ने प्रयास पनि गरिन्छ । मोटोपना विरोधी औषधिले बोसो घटाउँछन् ।

विज्ञका अनुसार, के खानुपर्छ र के खानु हुँदैन भन्ने कुरामा ध्यान दिनुपर्छ ।

विशेषज्ञ सुझावहरू: के नखाने 

खानामा अतिरिक्त चिनी नथप्ने, जस्तै कुकिज, बिस्कुट, क्यान्डी, सोडा, स्पोर्ट्स ड्रिंक्स, प्याकेज गरिएको जुस, मिठाई र चकलेट जस्ता चीजहरूबाट टाढा रहन विज्ञहरु सुझाव दिन्छन् ।

फ्राइएका र प्रशोधित खानाबाट बच्नुपर्छ, जस्तै माछा र दुबला मासुलाई गहिरो फ्राइ गर्नुको सट्टा उमाल्ने र प्रशोधित मासुबाट बच्नु फाइदाजनक हुन्छ ।

फ्राइड चिकेन, डोनट्स, चिप्स, बर्गर आदिबाट बच्ने साथै प्रशोधित खानामा प्रायः फ्रक्टोज वा उच्च-फ्रुक्टोज मकैको सिरप हुन्छ, जसले फ्याटी कलेजो निम्त्याउन सक्छ ।

अत्यधिक नुनबाट बच्ने - यसको अर्थ नुन बढी भएका प्याकेज गरिएका खानाबाट बच्नुहोस् । सोडियमको सेवन प्रति दिन २,३०० मिलिग्राममा सीमित गर्नुहोस् ।

सेतो रोटी, भुटेको भात वा पास्ताबाट बच्ने-यसले चिनीको स्तर बढाउन सक्छ। सम्पूर्ण अन्नहरूमा फाइबरको मात्रा उच्च हुने भएकाले यो प्रक्रियालाई ढिलो बनाउँछ ।

धेरै खानबाट बच्ने- धेरै खानाले तपाईंको शरीरमा अतिरिक्त क्यालोरीहरू निम्त्याउन सक्छ, जुन सजिलै बोसोको रूपमा भण्डारण हुन्छ, जसले फ्याटी कलेजो रोगको जोखिम बढाउँछ ।

विशेषज्ञ सुझावहरू: के खाने

बिहान राम्रो ब्रेकफास्ट गर्नुहोस् । मध्यम खाजा र हल्का बेलुकाको खाना खानुहोस् । बेलुका ७ बजेसम्म बेलुकाको खाना खानुहोस् । तपाईं कालो कफी पिउन सक्नुहुन्छ । धेरै अध्ययनले देखाएको छ, यसले फ्याटी कलेजो र असामान्य कलेजो इन्जाइमको जोखिम कम गर्छ ।

प्रशस्त पातदार तरकारी खानुहोस्, किनकि तिनीहरूमा नाइट्रेट र पोलिफेनोल हुन्छन् जुन फ्याटी कलेजो नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छन् । आफ्नो खानामा दाल, चना, भटमास र मटर जस्ता फलफूलहरू समावेश गर्नुहोस्। त्यस्तै ओमेगा-३ फ्याटी एसिडले भरिपूर्ण माछाले ट्राइग्लिसराइड्स कम गर्छ।

नियमित व्यायाम, विशेष गरी एरोबिक व्यायामले फ्याटी लिभर रोग नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्न सक्छ। विज्ञहरूका अनुसार, हप्तामा कम्तीमा १ सय ५० मिनेट मध्यम तीव्रताको एरोबिक गतिविधि आवश्यक छ । यसमा तेज हिड्ने, साइकल चलाउने र पौडी खेल्ने समावेश छ । भारोत्तोलन पनि लाभदायक हुन सक्छ। यी हप्तामा कम्तीमा दुई दिन समावेश गर्न सकिन्छ ।

गलत खानपान बानी, जीवनशैली र व्यायामको कमीका कारण मानिस यसको सिकार भइरहेका छन्। मोटोपना, मधुमेह र कोलेस्ट्रोल नियन्त्रणको कमीले यो रोगलाई निम्तो दिन सक्छ, त्यसैले यसबारे सावधान रहनु महत्त्वपूर्ण छ ।-एभरेष्ट न्यूज एजेन्सी